Ποιες είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις απο την ΧΝΑ και πώς αντιμετωπίζονται?

Όπως όλες οι χρόνιες παθήσεις, έτσι και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) σχετίζεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους, καθώς ο ασθενής καλείται να προσαρμοστεί σε έναν καινούριο τρόπο ζωής. Ο νέος τρόπος ζωής χαρακτηρίζεται από τροποποιήσεις στην καθημερινότητα του ασθενούς και του οικογενειακού του περιβάλλοντος, από περιορισμούς στην διατροφή και στην

κατανάλωση νερού, από αλλαγές στον ρόλο του ασθενούς μέσα στην οικογένεια ή στην συντροφική σχέση, από την δημιουργία ενός αισθήματος ευαλωτότητας, αδυναμίας και εξάρτησης από την/τον σύντροφο και το ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό.

• Υψηλά ποσοστά των ασθενών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση παρουσιάζουν κατά διαστήματα καταθλιπτική συμπτωματολογία, ενώ 5-20% εξ αυτών διαγιγνώσκονται με μείζονα κατάθλιψη. Επιπλέον, το ποσοστό των αγχωδών διαταραχών εκτιμάται μεταξύ 10-50%, χωρίς να έχει μελετηθεί επαρκώς, ενώ αυτό της αϋπνίας φαίνεται να προσεγγίζει το 80%. Εκτός από το φαινόμενο της αϋπνίας, η κατάθλιψη και το άγχος εκφράζονται τόσο συμπεριφορικά, όσο και με διάφορες σκέψεις που κατακλύζουν τον ασθενή. Πιο συγκεκριμένα η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της νόσου και το αίσθημα φόβου του θανάτου φέρνουν τους ασθενείς αντιμέτωπους με υπαρξιακές αγωνίες και τα συναισθήματα αυτά, εκδηλώνονται με νευρική συμπεριφορά προς τα οικεία πρόσωπα και το νοσηλευτικό προσωπικό του κέντρου αιμοκάθαρσης, με εκδηλώσεις θυμού και επιθετικότητας, «άρνηση» του ασθενούς να αποδεχτεί την κατάστασή του και να συμμορφωθεί με τους περιορισμούς στην καθημερινότητά του, φαινόμενο που είναι συνήθως παροδικό και αποτελεί υποσυνείδητο μηχανισμό άμυνας.
•  
• Παράγοντες που επιδεινώνουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης είναι η μείωση του εισοδήματος, η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, οι αλλαγές στην καθημερινότητα, η σεξουαλική δυσλειτουργία, η αυστηρή δίαιτα και η ύπαρξη περιορισμών, η ανεργία, οι αλλαγές στην εξωτερική εμφάνιση, η μείωση του προσωπικού χρόνου, η αίσθηση ότι πρέπει να κάνει ο ασθενής αιμοκάθαρση τρεις φορές την εβδομάδα. Όλα όσα προαναφερθήκαν αποτελούν τους αγχογόνους παράγοντες που οδηγούν σε μειωμένη αυτοεκτίμηση, απόσυρση και κοινωνική απομόνωση.
•  
• Η διάγνωση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι ιδιαίτερα σημαντική, όχι μόνο για την ποιότητα ζωής των νεφροπαθών, αλλά και γιατί αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα κινδύνου για αυξημένη νοσηρότητα. Συχνά οι ασθενείς αποκρύπτουν τα αισθήματα αυτά από τους θεράποντες ιατρούς και από το νοσηλευτικό προσωπικό της μονάδας, με άμεση συνέπεια να είναι καθοριστικής σημασίας η συμμετοχή και η βοήθεια του οικογενειακού περιβάλλοντος του πάσχοντα. Πιο συγκεκριμένα, η στήριξη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος είναι σημαντικός παράγοντας που καθορίζει την ποιότητα ζωής και δεν είναι σπάνιο και τα μέλη της οικογένειας των ασθενών να παρουσιάζουν άγχος και κατάθλιψη, λόγω της ψυχικής επιβάρυνσης και του φόβου της απώλειας των οικείων τους.
•  
• Η ανάγκη για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων που προκαλούνται από την ίδια τη νόσο, αλλά και από τα θεραπευτικά προγράμματα, καθώς και η ανάγκη για βελτίωση της ποιότητας ζωής, καθιστούν σημαντική την ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους. Η θετική ή η αρνητική έκβασή της εξαρτάται από την προσωπικότητα του ασθενούς και την υποστήριξη που δέχεται από το ιατρικό, νοσηλευτικό, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
•  
• Στα πλαίσια οργανωμένων προγραμμάτων παροχής ψυχολογικής υποστήριξης, οι θεραπευτικές ομάδες λειτουργούν εκπαιδευτικά για την διασφάλιση της τακτικής επικοινωνίας προσωπικού και ασθενών, ώστε να δομηθεί μία ικανοποιητική θεραπευτική σχέση, διοργανώνουν θεραπευτικές ομάδες για ειδικές κατηγορίες ασθενών (ασθενείς σε χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση, ασθενείς σε περιτοναϊκή κάθαρση, ασθενείς προς μεταμόσχευση ή μεταμοσχευθέντες ασθενείς) ενημερώνουν και παραπέμπουν σε ομάδες αυτοβοήθειας (σύλλογοι νεφροπαθών και των οικογενειών τους) και τέλος δίνουν συμβουλές για εναλλακτικούς τρόπους βελτίωσης της σωματικής και ψυχοκοινωνικής κατάστασης, όπως για παράδειγμα η σωματική άσκηση.
•  
• Ελένη Σολταρίδου, Ψυχολόγος στον Όμιλο Νεφρολογικών Κέντρων Mesogeios 
•  
• Βιβλιογραφία
• 1.Ιουλία Κρικζώνη: Διπλωματική Εργασία - Διερεύνηση της ψυχολογικής προσαρμογής ανδρών και γυναικών στον τεχνητό νεφρό. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών – προαγωγή ψυχικής υγείας – πρόληψη ψυχιατρικών διαταραχών – Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική σχολή, 2017.
• 2.Daniela Comelis Bertolin, Ana Emilia Pace, Luciana Kusumota, Rita de Cássia Helú Mendonça Ribeiro: Ways for people on hemodialysis to deal with stressors: a literature review. ActaPaulEnferm 2008;21(NúmeroEspecial):179-86.
• 3.Π. Χονδρογιάννης, Π. Καλλιακμάνη, Ν. Γερμανός, Δ. Δάτσικας, Α. Σταμάτη, Β. Θανοπούλου, Δ. Γούμενος, Κ. Ασημακόπουλος: Κατάθλιψη, άγχος και συσχέτισή τους με τα επίπεδα του σωματικού πόνου σε ασθενή που υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση, Ελληνική Νεφρολογία 2014; 26 (3): 239 – 242.
• 4.Francesca Taylor, Dr Gill Combes: Supporting the emotional and psychological needs of endstage renal disease patients, University of Birmingham, August 2014.

http://www.mesogeios.gr/