Η ιστορία των Μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

 Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της σύγχρονης ιατρικής στον 20ο αιώνα, ήταν η αντιμετώπιση της παντελούς “φθοράς” ενός οργάνου και η αντικατάσταση του από “υγιές” από ζώντα ή πτωματικό δότη.

Η μεταμόσχευση οργάνων, σήμερα αποτελεί παραδεκτή θεραπευτική ιατρική πράξη. Είναι ίσως η μόνη που ξεκίνησε σαν μυθολογική ιδέα αναφέρθηκε στο Ομηρικό Έπος, ολοκληρώθηκε στους ιστορικούς χρόνους και στη

περίοδο της Αναγέννησης ενέπνευσε ποιητές και ζωγράφους. Η πρώτη δε ιστορικά καταγεγραμμένη μεταμόσχευση έγινε από τους Άγιους Κοσμά και Δαμιανό περί το 400 μ.Χ. ακρωτηριάζοντας το κάτω άκρο ενός άνδρα, το οποίο έπασχε από γάγγραινα και αντικαθιστώντας το με το υγιές άκρο από ένα Άραβα, ο οποίο μόλις είχε πεθάνει».

Το 1977 οργανώνεται το 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών και ο αείμνηστος Πρόεδρος της Σωτήρης Παπασταμάτης, παραχώρησε στη νεοσύστατη Ελληνική Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ε.Μ.) “Στρογγυλή Τράπεζα” με θέμα την ίδρυση νόμου για τις Μεταμοσχεύσεις Οργάνων:

Στην Τράπεζα αυτή έλαβαν μέρος, ο Δημήτρης Κατσίμης Διευθυντής Ειδήσεων της ΕΡΤ, ο Υφηγητής τότε Ευάγγελος Ι. Χατζηγιαννάκης, Διευθυντής της Β΄ Χειρουργικής Κλινικής και της Μονάδας Μεταμόσχευσης Οργάνων του Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιώς και Ιδρυτικός Πρόεδρος της Ε.Ε.Μ., ο Πρόεδρος της Στρογγυλής Τράπεζας Υφηγητής τότε και Γεν. Γραμ. του ΥΥΠΑ, Σπύρος Μαρκέτος μετέπειτα Καθηγητής της Ιστορίας της Ιατρικής, ο Υφηγητής τότε Αντώνης Κουτσελίνης μετέπειτα Καθηγητής Ιατροδικαστικής, ο αείμνηστος τότε Σύμβουλος Επικρατείας Βάσος Ρώτης, μετέπειτα Πρόεδρος του ΣτΕ και Υπουργός Δικαιοσύνης, ο Μακαριστός Μητροπολίτης Ρόδου Σπυρίδων και η αείμνηστη Καθηγήτρια Κ. Κονιαβίτου. Επίσης ο υψηλός προσκεκλημένος Ολλανδός Bernard Cohen Διοικητικός Διευθυντής  της Eurotransplant στη Χάγη.

Η πορεία της νεφρικής μεταμόσχευσης στην Ελλάδα όπως άλλωστε και στις άλλες χώρες, έμελλε να πάρει το μεγαλύτερο βάρος της προσπάθειας ευαισθητοποίησης  του κοινού. Η πρώτη μεταμόσχευση νεφρού στην Ελλάδα έγινε από τον αείμνηστο Καθηγητή και Ακαδημαϊκό Κων/νο Τούντα. Δεν υπήρξε όμως η αναμενόμενη εξέλιξη στην ανάπτυξη των μεταμοσχεύσεων παρά το γεγονός ότι το 1976 ιδρύθηκε η Ε.Ε.Μ. και το 1978 ψηφίστηκε παμψηφεί από τη Βουλή ο νόμος 821/78.  Ήδη τη δεκαετία του 1970 λειτουργούν τα εξής μεταμοσχευτικά κέντρα: στη Θεσσαλονίκη στο ΑΧΕΠΑ και στην Αθήνα στο Λαϊκό και μετέπειτα στο Τζάνειο Πειραιά όπου εκτός από την Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Νεφρού, γίνεται και η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση μυελού των οστών. Την δεκαετία του 1980 αναπτύσσονται κέντρα Μεταμόσχευσης Νεφρού στο Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης, στην Αθήνα στον Ευαγγελισμό και για βραχύ χρονικό διάστημα στο Αρεταίειο Νοσ/μείο, στην Αθήνα.

 Οι βασικές χρονολογίες εξέλιξης στην Ελλάδα ήταν :

1968, 1η επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού, στη Θεσ/κη από τον Κ. Τούντα, Δ. Βαλτή

1972, έναρξη μεταμοσχεύσεων νεφρού στο Λαϊκό Νοσοκομείο, στη Β΄ προπαιδευτική Χειρ/κή Κλινική από Ε. Χατζηγιαννάκη - Γρ. Σκαλκέα (Καθηγητή – Διευθυντή)

1973, στο Λαϊκό 1η  αυτομεταμόσχευση νεφρού και μεταμόσχευση λεπτού εντέρου από ζώντα δότη, στην Α΄ Χειρ/κή Κλινική Ε. Χατζηγιαννάκη – Κ. Κονιαβίτου και  Π. Χρυσοσπάθη (Καθηγητής – Διευθυντής).

1976, ίδρυση Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, Ιδρυτικός Πρόεδρος Ε. Χατζηγιαννάκης.

1977, 1η επιτυχής Μεταμόσχευση Μυελού των οστών, Καθ. Μιχ. Ι. Χατζηγιαννάκης

1978, ψήφιση νόμου 821 περί αφαιρέσεων και μεταμοσχεύσεων βιολογικών ουσιών ανθρώπινης προέλευσης,​1979, έναρξη στα Ιωάννινα του 1ου Πανελλήνιου Συνέδριου Μεταμοσχεύσεων (Ε. Χατζηγιαννάκης – Κ. Τούντας).

1983 τροποποίηση Ν. 1383, αφαίρεσης και μεταμόσχευσης ανθρωπίνων ιστών και οργάνων. (Το 1999 ψηφίστηκε νέος νόμος για τις μεταμοσχεύσεις),

1984, ίδρυση υπηρεσίας συντονισμού μεταμοσχεύσεων (Υ.Σ.Ε.),

1987, ΚΕΣΥ – Διάγνωση – Καθορισμός εγκεφαλικού θανάτου,

1990, 1991, 1992: Έναρξη μεταμοσχεύσεων ήπατος, Αντωνιάδης Α. στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη, Παπαδημητρίου Ι. στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, Χατζηγιαννάκης Ε. στον Ευαγγελισμό, στην Αθήνα. 

Έναρξη μεταμόσχευσης καρδιάς από Τόλη Γ. στο Υγεία, Λόλα Χρ. στον Ευαγγελισμό και Σπύρου Π. στη Θεσσαλονίκη. Αργότερα δε ο Αλεβιζάτος Π. στο Ωνάσειο.Έναρξη μεταμοσχεύσεων παγκρέατος - νεφρού, από Κωστάκη Α. – Σκαλκέα Γρ. στο Λαϊκό Νοσοκομείο, Αντωνιάδη Α. στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκη και Χατζηγιαννάκη Ε. στον Ευαγγελισμό στην Αθήνα. 

1992, 1η διπλή-ταυτόχρονη μεταμόσχευση ήπατος – νεφρού και το 1993 1η διπλή ήπατος – παγκρέατος από Ε. Χατζηγιαννάκη στον Ευαγγελισμό. 

Η πρώτη μεταμόσχευση νησιδίων παγκρέατος, έγινε από  Παπανικολάου Β. - Αντωνιάδης Α. στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. 

Επίσης ο Σπύρου Π. έκανε την πρώτη   μεταμόσχευση πνευμόνων στη Θεσσαλονίκη

1991, ίδρυση Ε.Σ.Μ. ( Εθνικό Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων) με πρώτο Πρόεδρο τον Καθηγητή Σωτήρη Ράπτη

1994, εγκατάσταση Ελληνικού Σταθμού Εργασίας, ολοκληρωμένου Πανευρωπαϊκού δικτύου πληροφοριών των μεταμοσχεύσεων, από Καθηγήτρια Κ. Κονιαβίτου.

Παρά τη φαινομενικά θαυμάσια οργάνωση τομέων και υποτομέων στη χώρα μας υφίσταται τεράστιο πρόβλημα εύρεσης μοσχευμάτων.

Κατά τη δεκαετία του 1990 επετράπη η αφαίρεσης και των άλλων πτωματικών οργάνων, εκτός του νεφρού. Αμέσως έγιναν οι πρώτες μεταμοσχεύσεις ήπατος, καρδιάς και παγκρέατος. Η σπανιότητα του  ήπατος και της καρδιάς, επέβαλε τον καθορισμό “κριτηρίων επιλογής”. Κατά το 6ο Παγκόσμιο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο στη Ρόδο το 1993 αποφασίστηκε και έγινε ξεχωριστό τμήμα, για το ήπαρ το  E.L.T.A. (European Liver Transplant Association όπως επίσης καθορισμός κριτηρίων α) που εξασφαλίζουν αμερόληπτη επιλογή του λήπτη και των οργάνων του δότη, ιδιαίτερα στη μεταμόσχευση του ήπατος που θεωρείται η δυσκολότερη στο ανθρώπινο σώμα όπου, η σωστή επιλογή λήπτη και οργάνου εξασφαλίζει μακρότερη επιβίωση.

Αντίστοιχα το 2002 εκδίδεται από το περιοδικό Nephrology Dialysis Transplantation το European Best Practice Guidelines for Renal Transplantation το οποίο αποτελεί τον Πανευρωπαϊκό οδηγό για τις μεταμοσχεύσεις νεφρού.

Παρά τις τεράστιες ανάγκες σε μοσχεύματα δεδομένου του του συνεχώς αυξανόμενου  όγκου των υποψηφίων ληπτών τα στατιστικά στοιχεία στην Ελλάδα είναι απογοητευτικά. Η Ελλάδα κατέχει τη τελευταία θέση σε αριθμό δοτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση με μόλις 6,7 πτωματικούς δότες νεφρού ανά εκατομμύριο πληθυσμού (η Ισπανία: 46!),  1,6 δότες ήπατος ανά εκατομμύριο πληθυσμού (Ισπανία: 23,6) και 0,5 δότες καρδίας ανά εκατομμύριο πληθυσμού (Ισπανία: 8,3).

Μέχρι το 2008 έχουν γίνει περίπου 3500 μεταμοσχεύσεις νεφρού στην Ελλάδα τόσο από πτωματικούς όσο και από συγγενείς δότες, 356 μεταμοσχεύσεις ήπατος, 159 μεταμοσχεύσεις καρδιάς, 11 μεταμοσχεύσεις πνευμόνων και 4 ταυτόχρονες μεταμοσχεύσεις καρδιάς – πνεύμονα.

http://www.moustafellos.gr